خواص فیزیکی و نوری کانی های جواهر

1_سختی

منظور از سختی،مقاومت یک کانی در موقع خراش دادن آن با جسم سخت تر است و یا مقاومتی که یک کانی در هنگام برش و یا تراش دادن از خود نشان میدهد.که البته امروزه از این روش بسیار به ندرت استفاده میشود،زیرا ممکن است به نگین جواهرات آسیب برسد.برای طبقه بندی و مقایسه سختی کانی ها،آن ها را از یک تا ده شماره گذتری میکنند و واحد آن هم بر حسب (moh)میباشد.جواهراتی که با سختی کمتر از 7می باشند را باید بسیار مواظب بود.

2_رخ و شکست

هنگام وارد شدن ضربه به سنگ ها و خرد شدن آن ها،دو نوع جدایی وجود دارد.یا از سطح رخ بلور خود جدا میشوند و یا اینکه شکسته میشوند.نحوه شکست بستگی به ساختمان اتمی سنگ دارد.سنگ های که از سطح رخ جدا میشوند در واقع در امتداد اتصال ضعیف پیوند اتمی خود جدا شده و در نتیجه یک یا چند رخ از خود نشان میدهند و هنگامی که سنگ در غیر سطح اتصال پیوندهای اتمی خود بشکند به این نوع،شکستن ناجور  میگویند که معمولا سطوح،ناهموار میباشد.

3_وزن مخصوص (جرم حجمی)

وزن مخصوص یا تراکم نسبی عبارت است از وزن کانی تقسیم بروزن آب هم حجم آن جسم برای به دست اوردن اب هم حجم آن کانی ابتدا کانی یا نگین جواهر به طور معمول(در هوا)اندازه گرفته و سپس همان قطعه را داخل آب وزن میکنیم که اختلاف بین این دو برابر است با وزن آب هم حجم کانی مورد نظر البته در این روش از جواهراتی که آب به سبب خلل و فرج در آن نفوذ میکند و یا دارای ناخالصی فراوان هستند وزن مخصوص صحیحی به دست نمی اید.وزن مخصوص یک سنگ نشانگر چگالی آن است و هر چه وزن مخصوص سنگ بالاتر باشد نسبت به حجمش سنگین تر میباشد.مثلا اگر دو قطعه کوچک سنگ هماتیت و سنگ عقیق را که از نظر اندازه و حجم ظاهری مثل هم هستند در نظر بگیرید،هنگام وزن کردن هر دو مشاهده میکنیم که سنگ هماتیت سنگین تر از سنگ عقیق میباشد،زیرا وزن مخصوص سنگ هماتیت 5/3و سنگ عقیق 2/6میباشد.وزن مخصوص کانی جواهرات بین 1-7میباشد،که نگین های جواهری که دارای وزن مخصوص کمتر از 2باشد را سبک بین 2-4 را متوسط و 4-7را جواهرات سنگین مینامند.تایین وزن مخصوص کانی یا نگین مورد نظر در اغلب موارد بسیار سودمند است و میتوان به کمک آن به راحتی بین نگین های جواهرات مختلف(طبیعی،مصنوعی و بدلی)تمایز داد.

4_رنگ خط سائیدگی(رنگ خاکه)

شناخت رنگ واقعی و حقیقی کمک موثری در تشخیص یک کانی لذا برای تمایز رنگ حقیقی کانی جواهر را بر روی قطعه ای از چینی زبر(خشن) با فشار ملایم می کشند به طور مثال کانی هماتیت فولادی رنگ دارای سائیدگی خط قرمز و کانی سودالیت آبی رنگ دارای خط سائیدگی خط قرمز استباید توجه به علت امکان وارد آمدن خسارت این روش برای نگین های جواهر تراش داده شده به هیچ وجه مناسب نیست لازم به ذکر است که رنگ سائیدگی یا رنگ خاکه در اغلب سنگ ها مفید می باشد

5_ضریب شکست نور(RI)

هنگامی که شعاعی از نور به سطحی یک سنگ صیقلی می تابد کمی از آن نور منعکس اما عمده آن عبور کرده و جذب میشود و چون چگالی سنگ و هوا با هم متفاوتند نور در برخورد با سنگ شکسته و منحرف میشود شدت انحراف یا شکست نور در کانی را ضریب شکست نوری آن کانی میگویند میزان شکست نور در کانی های مختلف(برای هرنوع آن) ثابت است و بدین ترتیب میتوان به وسیله تعیین میزان ضریب  شکست نور انواع کانی های جواهر را شناسائی کرد ضریب شکست نور را با دستگاه<<رفراکتومتر>> اندازه گیری میشود

6_جلا(درخشندگی)

ارزش و قیمت هرسنگ به جلای آن بسیار  وابسته است شدت جلا یا همان انعکاس نور از سطح خارجی جواهرات بستگی به میزان شکست نور درآن و بازتاب کامل پرتوهای آن از درون بلور دارد. هرچه میزان این بیشتر باشد جلای کانی نیز بیشتر خواهد بود و رنگ جواهر در جلای آن تاثیر ندارد. البته کیفیت پرداخت نهایی جواهرات در جلا و درخشندگی آن نیز موثر است.

غالبا برای آن که سطح زیرین نگین جواهر مانند آینه عمل کند و با اتنعکاس نور تابیده شده جلای نگین بیشتر گردد سطح زیرین نگین را تراش می دهند همچنین برای جلای بیشتر و روشن شدن رنگ جواهراتی ک دارای رنگ تیره می باشند آنها را با ضحامت کمتری برش می دهند جواهرشناسان برای توصیف میزان جلای سنگ از عبارات مختلفی استفاده می کنند هنگامی ک سنگ مانند آینه نور بازتاب می دهد اصطلاحات سنگ «درخشان» و اگر نور بازتاب ندهد به آن خاکی یا مات می گویند.

در واقع غالب سنگهای شفاف و تراش خورده جلای شیشه ای و جواهرات آلی (۱)، جلای صمغی» تا «مرواریدی مختلفی را نشان می دهند.

      تغییر رنگ و بهسازی در جواهرات 

معمولا در کانی های جواهر مخصوصاً اگر در معرض عوامل طبیعی مانند سرما گرما باران و تابش آفتاب قرار بگیرند، به مرور زمان تغییراتی در رنگ و حتی در خواص فیزیکی و شیمیائی آنها به وجود می آید. در صنعت برای تغییر رنگ کانی ها و زیباتر جلوه کردن آنها روش های مختلفی ابداع شده که بهترین روش و قدیمی ترین آن حرارت دادن کانی های جواهر می باشد به طور مثال اغلب نگین های سیترین موجود در بازار، آمتیست هائی هستند که با روش حرارت تغییر رنگ داده اند. از دیگر روش ها استفاده از پرتو رادیوم و اشعه ایکس و بمباران کردن به وسیله الکترون ها در دستگاه های شتاب دهنده در راکتورهای اتمی است که به وسیله آن توانسته اند بر مرغوبیت رنگ کانی بیفزایند. به طور مثال الماس سبز حاصل تاباندن پرتو به الماس بی رنگ است و بیش تر کوارتزهای دودی نیز از کوارتزهای بی رنگی که در برابر مواد رادیو اکتیو قرار گرفته اند به وجود می آیند.

همچنین رنگ کانی های جواهر از انواع خلل و فرج دار مانند لا پیس لازولی و فیروزه را با تزریق مواد رنگی می توان به رنگ های بهتری تبدیل کرد. رنگ حاصل از این روش ها به قدری طبیعی به نظر می رسد که امکان تشخیص تغییر رنگ در کانی مورد آزمايش باچشم غير ممكن بوده و تنها با آزمايشات پیچیده امكان پذیر مى باشد، مثلا سنگ«هاوليت»، رابه واسطه منافذي که‌در آن مى باشد به رنگ فيروزه  در آورده و تراش فيروزه اى مي دهند و به جاى آن به فروش مى رساند، از كارهايى ديگرى كه براى بهتر نمودن رنگ سنگ ها انجام مىشود ، روغن مالى كردن آن هاست كه به وسيله آن شكافها و لكه ها راپر می کنند،از جمله سنگ هاى كه اين روش در آن كاربرد دارد مى توان به زمرد اشاره كرد، يكى ديگر از روش هاى بهسازى سنگ ها،استفاده از ليز راست از اين كار براى از بين بردن وپاک كردن الماس از كربن موجود در آن استفاده می كنند كه روشى معمول است، لكن سوراخ هاى كوچكى روى سنگ به وجود مى آورد كه با ميكروسكوپ قابل، رؤيت است، البته بعضى از رنگ هاى حاصله با اين روش هاى جديد، پايدار نبوده وبا گذشت زمان تغير يافته و كمرنگ و يا لكه لكه می شود. 

             ساخت جواهرات مصنوعی

 امروزه جواهرات مصنوعی ساخته شده در آزمایشگاه ها و کارگاه ها به صورت فراوان در ساخت انواع زینت آلات استفاده می شود. که برای ساخت جواهرات صنوعی از روش های مختلف و دقیقی استفاده میکنند. یکی از این روش ها ساخت واهرات مصنوعی با همان ترکیب شیمیایی سنگ طبیعی آن است که بسیار شایع می باشد.برای این کار پودر سنگ طبیعی آن جواهر را آن قدر حرارت می دهند تا ذوب شده و با یکدیگر  آمیخته گردد، آنگاه به آرامی دمای آن را کاهش داده تا بلورهای جواهر مصنوعی تشکیل شود هرچند در این روش بلور های مصنوعی همان ترکیب شیمیایی و ساختمان بلوری سنگ طبیعی را دارند، اما در عین حال به کمک راه هایی ازجمله تفاوت در رنگ و شکل تشکیل بلورها و دقت در نوع ناخالصی های موجود در سنگ طبیعی و مصنوعی آن می توان بین جواهر مصنوعی و طبیعی تمایز داد. از راه های دیگر برای ساخت جواهرات مصنوعی چسباندن قطعه نازکی از جواهر طبیعی به نوع مصنوعی یا سنگ طبیعی دیگری می باشد. در این روش پس از چسباندن دو یا سه تکه سنگ به یکدیگر، سنگ را دوباره تراش می دهند و به صورت جواهری کاملا طبیعی در می آوردند. هر چند این نوع از جواهرات مصنوعی به واسطه تفاوت شکست نوری و وزن مخصوص و ... قابل تشخیص می باشند. غیر از این دو مورد روشهای دیگری نیز چون رنگ کردن سنگهای طبیعی به صورت های مختلف، در ساخت انواع جواهرات مصنوعی به کار برده می شود.

      انواع برش و تراش سنگ های گران بها

۱.تراش کابوشن دامله یا گنبدی

تراشی است به صورت نیم کره که با قاعده های دایره و بیضی انجام می شود 

۲.تراش تخت: 

تراشی است که به صورت مسلح با ضحامت بین یک تا سه میلی متر در شکل های مختلف دایره بیضی مربع یا مستطیل انجام می شود 

این دو طرح بیش تر برای تراش سنگ های نیمه جواهر و نیمه قیمتی مثل عقیق فیروزه... استفاده استفاده می شود

۳.تراش فانتزی:

تراشی است که بر گرفته شده از طرح های آشنای عموم چون اشک، قلب، ماه، ستاره و... و بستگی به سلیقه هنرمند تراشیده می شود 

۴.تراش پله ای: 

این نوع تراش با سندانچه مربع یا مستطیل خود که به موازات هم تکرار می شود جلوه زیبایی به سنگ های تراش خورده می دهد. اکثر سنگ های هشت وجهی خصوصا زمرد ها به این نحو تراش داده می شوند

۵.تراش فست: 

این نوع تراش مربوط است به سنگهای جواهر و بلورین مانند الماس، یاقوت و زمرد... که با طرح هایی با نام های برلیان، ناوت یا مارکیز، فلامک، باگت، اوال، باروک، آنتیک گلابی و ... انجام می گیرد و برش برلیان عمومی ترین نوع آن است. در برش نوع برلیان بخش فوقانی سنگ روی یک سطح صاف قرار می گیرد به طوری که اطراف سنگ به طرف بیرون (پهن ترین بخش سنگ به کمربند معروف است شیب دار می شود. سنگ با برش برلیان معمولی (۳۲ سطح به غیر از سطح صاف در بخش بالایی سنگ که تاج نامیده می شود در بالای کمربند و ۲۴ سطح به اضافه نوک در بخش پایین نگین که پایه یا پاویلیون نامیده میشود در زیر کمربند دارد. در برخی موارد تعداد سطوح با مضاربی از عدد هشت افزایش یافته و یا کم می شود. این نوع برش در شکل های مختلف دایره، مثلث و مربع انجام می پذیرد. لازم به ذکر است دو قطعه سنگ شفاف که دارای شکل و و حجم یکسان می باشد وقتی درخشندگی یکی از آنها بیشتر خواهد بود که اشعه ای که به آن برخورد می کند. کاملا شکسته و باز تابیده شود.

هر اندازه استعداد سنگ به انکسار و انعکاس نور توسط سطوح بزرگ و کوچک بیش تر باشد، به همان اندازه درخشان تر و جذاب تر خواهد بود.

 

واحدهای سنجش وزن در تجارت جواهرات و فلزات گران بها

۱ - گرم (Gram)؛ واحد وزن برای برای نگین های کم ارزش و فلزات گران بها

2- قیراط (Carat)؛ برابر با ۲۰۰ میلی گرم و به عبارتی هر ۵ قیراط یک گرم است.

3- ثوت (Points)؛ واحد قيراط، خود به درجات یک صدم تقسیم شده که به هر یک صدم قیراط ٹوت گویند و به عبارت دیگر هر گرم، ۱۰۰۰ ثوت می باشد.

4- گرین (Grain)؛ واحدی برای وزن کردن مروارید و معادل ۶۴۸ گرم

5-اونس: دارای انواع مختلفی است و به تبع وزنهای مختلفی را شامل می شود اما دو نوع از آن برای اندازه گیری فلزات گران بها استفاده می شود. اونس تروا معادل ۳۱/۱۰۳۴۳ گرمی می باشد.

اونس لندن یا اونس معمولی: معادل ۲۸/۳۴۹۵ گرم است.

6-پوند پوند تروا برابر با ۱۲ اونس تروا و پوند لندن برابر ۱۶ اونس لندن است.

7- مثقال؛ مثقال بر دو گونه می باشد.

مثقال معمول واحد رایج در توزین طلا و نقره و فلزات گرانبها در بازار و مقدار آن معادل ۴/۶۰۸ گرم می باشد.

مثقال شرعی واحد اندازه گیری طلا و نقره در زکات و خمس و ... در شرع مقدس اسلام و مقدار آن معادل ۳/۴۵۶ گرم می باشد.

مثقال معمولی معادل ۲۴ نخود و مثقال شرعی معادل با ۱۸ نخود می باشد.

8-نخود لپه گندم سه واحد وزن کردن در قدیم و در برخی از کشورها امروزه

هر نخود برابر ۱۹۲ ثوت، هر نخود برابر ۲ لپه و هر لپه برابر دو گندم است

    فصل اول: خواص سنگ ها از نطر دانشمندان

                     آزوریت (Azurite)

سختی ۳/۵ - ۴ وزن مخصوص ۳/۷ - ۳/۹ شکست نور: ۱/۷۳ - ۱/۸۴ 

نام این سنگ از ( Azur) به معنای آبی نیلگون گرفته شده است. این سنگ به رنگ آبی تیره تا روشن بوده و دارای درخششی شیشه مانند است و غالبا در اطراف معادن مس همراه با مالاکیت یافت می شود. سنگ آزوریت با اسید کلرید ریک حالت جوششی پیدا کرده و با مایع آمونیاک محلول آبی رنگ میدهد. آزوریت از خانواد لاجورد بوده و ممکن است با سنگهای لا پیس - لازولی و هائولین اشتباه شود. آزوریت در کشورهایی چون استرالیا، چین، آمریکا، شیلی و ایران یافت می شود.

خواص و فواید

این سنگ برای برطرف کردن آشفتگی های ذهنی و تقویت تمرکز حواس کاربرد دارد، همچنین در درمان اختلالات تیروئید و مشکلات حنجره مناسب بوده و استفاده از آن در چاکرای پیشانی مفید می باشد.

                                                        آکوا مارین (Aquamarine)

سختی ۷/۵ -                                 وزن مخصوص : ۲/۶ - ۲/۹                        شکست نور ۱/۵۷

آکو مارین به معنای آب دریاست؛ زیرا هم رنگ آب دریا می نماید. اکوامارین از دو واژه لاتین Aqua به معنای آب و mare به معنای دریا گرفته شده و مربوط به رنگ سبز و آبی است که در این سنگ قیمتی وجود دارد.

این سنگ در رنگهای آبی روشن تا تیره و آبی مایل به سبز یافت می شود که مرغوب ترین آن آبی سیر است، هر چند بلورهایی از آکوامارین با کیفیت پایین تر را نیز می توان با حرارت دادن (حدود چهارصد درجه به رنگ آبی سیر و مرغوب تبدیل کرد. آکوا مارین بلورهای شکننده و درشت دارد ولی شفافیت آن مانند بلور زمرد است که ترک دارد. کانال های رشته مانند و توخالی از مشخصات این سنگ است که نور را منعکس می کند.

توپاز آبی به آکوا مارین بسیار شباهت دارد، اما به طور نرمال به دلیل لغزنده تر بودن و جلای بیشتر توپاز تا حدی قابل تمایز از هم می باشند. نگین های مصنوعی اکو امارین در بازار، غالبا اسپینل مصنوعی است که به رنگ اکوا مارین می باشد. مهم ترین معادن آکوامارین در برزیل و بعد از آن در کشورهای آمریکا روسیه پاکستان و بعضی از کشورهای افریقایی وجود دارد.

خواص وفوايد

استفاده از آکوا مارین سیستم دفاعی بدن را به ویژه در برابر آلرژی ها و حساسیت ها تقویت می کند. مالیدن آکوامارین و نیز گذاردن آن برای ساعاتی در استکان آب و مالیدن آن آب به پوست، حساسیتهای پوستی را رفع می کند. گذاشتن سنگ آکوامارین بر روی چاکرای گلو برای فعال کردن و پاک سازی این چاکرا از انرژی های منفی و درمان بیماریهای مجرای تنفسی، برونشیت ریه ها التهاب حنجره و تقویت تارهای صوتی مفید است.

اكوامارين قدرت بیان و هوش را افزایش می دهد و به ما کمک می کند آگاهی خود را افزایش دهیم. در قدیم نیز دریانوردان از این سنگ استفاده می کرده اند و آن را نوعی طلسم برای نگهداری خود از حوادث دریانوردی می دانسته اند

آمازونیت (Amazunite)

سختی ۶ - ۶/۵ وزن مخصوص ۲/۶۵ شکست نور ۱/۵۲

نام این سنگ از رودخانه آمازون گرفته شده و اغلب به رنگهای سبز و آبی مایل در رنگ آن از مشخصات آن می ن می باشد. به سبز یافت می شود و طرح ابروبادی در آمازونیت شباهت به پشیم دارد یا این تفاوت که به علت سختی کم و ترانیب خاص از بسیار حساس بوده و زود خراشیده و ساییده می شود.

تولید کننده عمده این سنگ برزیل و بعد از آن هند، روسیه، کانادا و آمریکا می باشند.

خواص و فواید

از آمازونیت برای تقویت سیستم عصبی و آرام کردن آن و از بین بردن بیماری افسردگی استفاده میکنند و برای تنظیم متابولیسم بدن نیز کاربرد دارد.

                                           آمتیست (Amethyste)

سختی : ۷  وزن مخصوص : ۲/۶  شکست نور ۱/۵۴

این سنگ نوعی کریستال کوارتز به رنگ بنفش است. آمتیست گران بهاترین سنگ در گروه کوارتزها به شمار می رود.

این سنگ را در کتب جواهرشناسی اسلامی قدیم، «جمشت» گفته اند، لکن نام آن در لاتین ( امتیست) است. نام آمتیست از زبان یونانی مشتق شده و به معنای است نبودن است؛ چون می پنداشتند که دستبند و یا گردنبندی از آمتیست هنگار می خواری مانع مستی می شود و البته دانشمندان جواهر شناسان ایرانی و عرب نیز در کتب خود به این مسأله اشاره کرده اند. بعضی از بلورهای آمتیست در مقابل نور خورشید قسمتی از رنگ خود را از دست می دهند. با وجود این، اشعه * رنگ اولیه آن را می تواند بازگرداند. بلورهای آمتیست با حرارت زیاد به رنگهای زرد روشن قهوه ای سبز و آبی در می آیند و رنگهای زرد آن به عنوان سیترین فروخته می شود. شکنندگی از دیگر ویژگی های این سنگ است، لذا باید با دقت بسیار آن را نگاه داشت. تولید کنندگان عمده آن کشورهای برزیل روسیه استرالیا آلمان اروگوئه می باشند و در ایران نیز یافت می شود.

خواص و فواید

آمتیست اراده را تقویت می نماید. حکما عقیده دارند که استفاده از این سنگ برای ترک عادات ناپسند بسیار مفید است. لذا معتادانی که قصد ترک مواد مخدر، سیگار و يا مشروبات الکلی را دارند از این سنگ استفاده می کنند.

هم چنین این سنگ به دلیل ارتباط با چاکرای پیشانی و تاج برای رفع دردهای ناشی از میگرن و سردردهای عصبی و نیز بهبود حمله های عصبی به ویژه صرع بسیار مفید است. علاوه بر آن، برای رفع بی خوابی و کابوس سفارش می کنند که آن را زیر بالش بگذارند و بخوابند.

امتیست با رنگ بنفشی که دارد، ارزش فوق العاده ای در شفا بخشی خصوصا در زمینه درمان با رنگها دارد. زدودن انرژی منفی، از دیگر ویژگی های آمتیست است که آن را به انرژی های مثبت تبدیل می کند. تکه ای از سنگ آمتیست را در گوشه ای از اتاق یا محل کار خود قرار دهید تا علاوه بر پراکنده شدن انرژیهای مثبت در فضا و ذهن و روح شما به تعادل و آرامش دست یابید و از تشویش، اضطراب و هراس، دور گردید

                                    آمیترین (Ametrine)

سختی ۷ وزن مخصوص ۲/۶ شکست نون ۱۵۳

 آمیترین در واقع امتزاج از سنگهای آمتیست و سیترین است و شفافیت و جذابیت دو عامل در قیمت گذاری آن می باشد.

خواص و فواید

آمیترین با چاکرای تاج و شبکه خورشیدی پیوندی نزدیک دارد و برای تقویت اعصاب و درمان ناراحتی های عصبی مفید است. هم چنین برای درمان مشکلات روحی و نیز افسردگی، بسیار مؤثر است و برای دارنده آن شادابی روح و آرامش می آورد.

                       آونتورین (Aventurine)

سختی ۷  وزن مخصوص ۲/۶ شکست نور ۱/۵۵

آونتورین نوعی سنگ کوارتز است و به رنگهای سبز قهوه ای مایل به سبز زرد تا نارنجی و خاکستری یافت شده و مات تا نیمه شفاف می باشد. این سنگ مقاوم به نور است ولی در حرارت احتمال شکستگی دارد.

آونتورین را به نام های کوارتز دلربا یا سنگ دلربا و حجر البرق نیز می خوانند و گاهی به جهت شباهت با یشم به آن پشم هندی نیز گفته می شود.

مهم ترین منابع این سنگ در کشورهای برزیل، روسیه، آمریکا و هند می باشد.

خواص و فواید

این سنگ برای درمان حساسیت های پوستی چون اگزما، آلرژی و آکنه مفید است چنین برای درمان بیماریهای چشمی و تقویت سیستم عصبی کاربرد دارد. همراه داشتن این سنگ آونتورین باعث آرامش روحی شده و تحمل مشکلات را زیاد می کند

                   الماس (Diamond)

سختی ۱۰ وزن مخصوص ۳/۵۲  شکست نور: ۲/۲۲

 نام الماس از کلمه یونانی آداماس» به معنای تغییرناپذیر (فنانا پذیر گرفته شده است. بلور الماس در عمق نسبتا زیاد زمین یعنی حدود هشتاد کیلومتری و یا بیش تر و در حرارتی معادل ۱۱۰۰ الی ۱۳۰۰ درجه سانتی گراد تحت فشار بسیار زیاد قشر سنگ های انباشته شده به وجود می آید. الماس تنها سنگ قیمتی است که تک عنصری بوده و به شکل ترکیبی نیست و تنها از کربن خالص تشکیل شده است و کرین اساس تمامی ساختارهای زنده در روی زمین است.

طبيعت الماس سرد و خشک است و آن را جز با سرب نمی توان شکست.

خواص اپتیکی الماس استثنایی است و به دلیل شدت تلالو و پراکندگی نور که در نتیجه میزان بالای شکست نور در برلیان به وجود می آید ، از قدیم با عنوان سلطان نگین های جواهر» شناخته شده است. معمولاً الماس در برابر مواد شیمیایی عکس العمل نشان می دهد. همچنین در هنگام حرارت دادن آن باید دقت کرد چون حرارت زیاد باعث ایجاد شکلها و نقوش بر روی بعضی از صفحات برلیان می شود. یکی دیگر از ویژگی های الماس طبیعی آن است که اشعه X» از آن عبور نمی کند و منعکس میشود. همچنین جدا سازی و طبقه بندی الماس با استفاده از خاصیت پدیده فلور سانس آنها هنگام عبور اشعه از آنها صورت می گیرد. از دیگر ویژگی های منحصر به فرد الماس میتوان به وزن مخصوص آن اشاره کرد که بر خلاف سائر کانی ها همیشه ثابت است.

حداکثر بیست درصد الماس استخراج شده از معادن برای تهیه جواهرات مناسب است و از بقیه در صنعت مخصوصا شیشه بری، حفاری و دستگاه های برنده و تراش استفاده می کنند.

چهار عامل مهم در خرید و شناسایی الماس عبارتند از:

1.رنگ: الماس به رنگ های آبی زرد قرمز صورتی قهوه ای سیاه و بی رنگ یافت می شود که البته خود الماس بی رنگ نیز در نه طیف رنگ سفید درجه بندی می شود که از سفید شفاف شروع شده و به ته مایه های زرد نزدیک می شود. این طبقه بندی در رنگ الماس توسط موسسه «GIA» که معتبر ترین مؤسسه گوهرشناسی در دنیاست معرفی شده است. بر این اساس، رنگ سفید الماس از هر حرف ، شروع و تا 2 ادامه می یابد؛ «» بهترین و «» نامرغوب ترین آن است.

2.پاکی: این مفهوم به میزان تمیزی و خالص بودن سنگ برمی گردد که اکثر نگین ها دارای ناخالصی هستند و بیش تر این ناخالصی ها، کرین سیاه است. این ناخالصی ها و کرین ها را می توان توسط سوزاندن با پرتوهای لیزر از بین برد. درجه بندی پاکی الماس نیز به نه رده تقسیم می شود.

3.تراش: برای بازتاب و انتشار بهتر نور و زیباتر شدن الماس باید نور از بالا به سطح آن تابانده شود نه از پشت سنگ

4وزن: این عامل در قیمت گذاری بسیار مؤثر است و طبق قانون تاورنیه اگر دو سنگ از نظر پاکی تراش و رنگ یکسان بوده و از یک جنس باشند، قیمت سنگ بزرگتر به توان دو حساب می شود نه این که دو برابر شود یعنی دو تکه از الماس که از هر جهت مانند هم هستند و لکن یکی از آنها ۳ قیراط و دیگری ۱ قیراط باشد الماس 3 قيراطي، ۹ برابر الماس یک قیراطی قیمت دارد.

تذکر: علاوه بر الماس، این چهار فاکتور غالباً در سایر سنگ های قیمتی دیگر نظر یاقوت زمرد ... صدق می کند.

به دلیل اهمیت فوق العاده الماس، سنگهای طبیعی و مصنوعی مشابه بسیاری به سط های آن عرضه می شود. مهم ترین سنگ طبیعی که بسیار شبیه الماس است، سنگ زیرکن میباشد. این سنگ به خلاف الماس دارای شکست دوگانه نوری است و در مقایسه با الماس هم سایز خود سنگین تر است و هنگامی که روی پایه های جواهر نصب می شود باعث به وجود آمدن وزن کاذب آن می شود. زیر کن اکثرا به وسیله دستگاه سنجش خاصیت هدایت گرمایی تشخیص داده می شود که که این برای افراد عادی مستلزم هزینه گزاف است؛ لذا راه ساده آن این است که سنگ را بین دو لب در دهان نگه داشته و با نوک زبان آن را حس کنید، الماس به مراتب سردتر از سنگهای طبیعی دیگر و سنگهای آزمایشگاهی است. البته راه دیگر نیز آن است که روی سطح الماس بدمید، اگر بخار حاصل از تنفس زودتر جمع شد و از بین رفت، سنگ الماس میباشد. از سنگهای طبیعی دیگر شبيه الماس، اسفالریت است که اگر چه ضریب شکست نور آن از هر جواهر دیگری به الماس نزدیک تر است اما سست و شکننده می باشد.

همچنین مهم ترین سنگ مط مصنوعی آزمایشگاهی که بسیار شبیه الماس است سنگ مویزنایت می باشد، این سنگ بر خلاف الماس دارای شکست دوگانه نوری است و از درجه سختی بالایی در مقایسه با یاقوت بر خوردار است، البته رنگ آن در جدول رنگ الماس بهتر از «G» نبوده اما رنگ زرد کم رنگ آن خیلی شبیه الماس زرد است گفتنی است الماس های مصنوعی اغلب رنگ زرد و تیره و مایل به قهوه ای دارند. یکی دیگر از راه های شناخت الماس واقعی آن است که نگین را از سطح تاج روی نوشته کاغذی قرار دهیم، در این حالت اگر الماس، واقعی باشد، نباید نوشته ها از سطح پاویلیون پایه نگین دیده شوند.

بزرگ ترین و معروف ترین الماس های جهان عبارت اند از:

1- الماس گولینان با وزن ۵۳۰/۲۰ قیراط که در برج لندن نگهداری می شود و به آن ستاره آفریقا نیز گفته می شود 

2- الماس دریای نور با وزنی حدود ۱۸۲ قيراط که در خزانه بانک مرکزی ایران آن ستاره افریقا نیز گفته می شود. نگهداری می شود.

3- الماس تیفانی با ۱۲۸/۵۱ قیراط که در نیویورک می باشد.

امروزه آفریقای جنوبی در زمینه تولید و تجارت الماس در دنیا بیرغیب است البته کشورهای استرلیا، برزیل، آمریکا، روسیه، سریلانکا و هندوستان نیز از دیگر استخراج کنندگان الماس هستند

خواص و فواید

الماس به تقویت مثانه و کلیه ها کمک می کند و از به وجود آمدن سنگ کلیه و و مثانه عسرالبول (بند آمدن ادران جلوگیری می نماید. الماس برای از بین بردن بیماری ع مفید است. لذا پیش نهاد می کنند که آن را بر روی چاکرای خاجی ( شکم) قرار دهند. گذاشتن الماس بر روی شکم سبب رفع بعضی از ناراحتی ها و مشکلات دستگاه گوارشی و مسمومیت ها و تقویت معده و روده ها می شود، همراه داشتن الماس برای زن حامله که که زایمانش نزدیک است، مفید بوده و وضع حمل او را آسان می کند.

استفاده از الماس به ویژه گذاشتن آن بر روی چاکرای پیشانی و چاکرای تاج برای تقویت اعصاب و درمان بیماری صرع و رعشه بسیار مفید است و به مغز نیرو و انرژی می دهد، قوه حافظه و استعداد را تقویت می کند، اندیشه و ذهنیات را پاک می کند و نیروهای منفی و اندیشه های فاسد را دور می نماید.

اوپال (Opale)

سختی ۵/۵ - ۶   وزن مخصوص : ۱/۹ - ۲/۳  شکست نور: ۱/۳۷ - ۱/۴۷

واژه او پال از کلمه ای هندی به معنای سنگ قیمتی گرفته شده و در رنگ های مختلفی چون سفید (شیری، سیاه تا قهوه ای، آبی، سبز نارنجی و قرمز یافت می شود.

اوپال به سه گروه اصلی تقسیم می شود

۱. اوپال های قیمتی و گران بها

در این گروه از او پالها پدیده زیبای «اپالسنس وجود دارد، یعنی در هنگام برخورد نور به آنها رنگهای متعددی را در طیف نوری پدید می آورد که از زوایای مختلف به رنگ های گوناگون دیده شده و درخشش رنگین کمانی از خود نشان می دهد. این گروه از اوپالها، خود در سه طیف رنگی یافت می شود.

بازی رنگها در زمینه سفید می باشد که فراوانترین نوع او پال نیز هست.

او پال های سفید و شیری ؛ که سنگی نیمه شفاف با پدیده زیبای «اپالسنس یعنی اوپال های سیاه اوپالهایی که پدیده بازی رنگهای بسیار سرزنده و جذابی دارند و رنگ بدنه آنها سیاه تا قهوه ای تیره است. اوپال های پاک و بی رنگ ؛ فاقد رنگ زمینه خاصی بوده و بازی رنگین کمانی خوبی دارد.

۲ اوپال آتشین:

این نوع از او پال های به رنگهای زرد و قرمز آتشی بوده و معمولا پدیده بازی رنگ ها در آن وجود ندارد.

۳ اوپال معمولی:

نوعی مات و بدون پدیده «اپالسنس» بوده و به رنگهای مختلف او پال وجود دارد و غالبا کاربردی ندارد.

آب همواره در اوپال به خصوص اوپال های گران بها وجود دارد ولکن مقدارش متغیر است که با گذشت زمان با تبخیر و خروج آب از کانی او پال باعث ترک  خوردگی و تضعیف پدیده هفت رنگی در آن می گردد که با اشباع این سنگ از آب یا روغن از بروز ترک خوردگی و تضعیف این پدیده میتوان جلوگیری کرد. لذا بهتر است برای حفظ زیبایی او پال آن را در پنبه ای مرطوب نگه داری کرده و یا زیاد در آب قرار داده شود و از حرارت دادن آن حتی به مقدار کم و قرار دادن آن در مقابل خورشید و تماس آن با مواد شیمیایی مانند لوازم آرایشی پرهیز شود. همچنین به دلیل خاصیت جذب پذیری او پال توصیه میشود هنگام کار روزانه آن را استفاده نشود چون ممکن است با مایعاتی که برای آن مضر است تماس پیدا کرده و آسیب ببیند باید گفت به دلیل آن که اوپال تا حدودی نرم و شکننده است و زود روی آن خط افتاده و یا لب پر میشود از این گوهر بیشتر در ساخت گردن بند و سنجاق سینه استفاده می شود تا نگین انگشتری 

از دیگر ویژگی های او ال، ساختار ژله ای مانند آن است که سخت و متمرکز شده و در محلول بسیار گرم و قلیایی حل می شود.

روش ترکیب سازی سنگ اوپال به خصوص با سنگ کوارتز و دولایه یا سه لایه کردن آن برای بهسازی اوپال شایع است. و هنگامی که روی پایه قرار می گیرد. تشخیص آن مشکل است. همچنین کمپانی معروف جیلسون» در آمریکا این گوهر را به صورت مصنوعی با استفاده از ترکیبات پلاستیک و شیشه به گونه ای تولید کرده که حتی افراد خبره را نیز دچار شک و اشتباه میکند، لذا برای تهیه این سنگ باید به افراد معتبر مراجعه کرد.

در حال حاضر بهترین نوع اوپال ها از معادن استرالیا استخراج می شود کشور های امیریکا مکزیک چک برزیل و آفریقای جنوبی در رتبه بعدی قرار دارند.

خواص و فواید

او پال انرژی های درونی بدن را تقویت می کند و در تقویت دستگاه گوارش به ویژه کمک به معده در هضم غذا مؤثر است. هم چنین به خون سازی بدن کمک می کند و گردش خون را تنظیم می نماید و برای درمان سرطان خون نیز مفید است. او پال نیروهای منفی شخص را به خود جذب می کند نگرانی و افسردگی را تسکین می دهد و از سستی و بی حالی باز می دارد. اوپال در میان رومیان نماد عشق و امید و آورنده خوش شانسی و ثروت محسوب می شده است.

اونیکس یا جزع (Onyx) سختی:7 وزن مخصوص : ۲/۶  شکست نور

خواص و فواید

او نیکس به رنگ های قهوه ای تیره تا سیاه و کبود بوده و غالبا با شیارهای سفید رنگ محوی همراه می باشد. او نیکس از خانواده عقیق است و در احادیث به سنگ جزع تعبیر شده است که نوع یمانی آن مورد توجه می باشد.

اونیکس برای تقویت جسم مؤثر است، همچنین جریان خون را تقویت می کند و برای تقویت قلب مفید است. همچنین برای خانمی که وضع حمل برای او سخت شده آویختن و یا قرار دادن آن بر روی شکم سبب سبب آسان شدن زایمان می شود و بر گردن انداختن آن برای بهبود کودکانی که ریزش لعاب از دهان ایشان بسیار است مفید است. با این که این سنگ علاوه بر این خواص، در روایات نیز آثاری برای آن برشمرده اند که در بخش احادیث خواهد آمد، ولی میان مردم به ویژه اهالی یمن محبوبیت ندارد و گفته می شود موجب غم و حزن و دیدن خواب های پریشان می گردد.

المد یا سرمه سنگ

کتب جواهر شناسی قدیم این سنگ را این گونه توصیف کرده اند. سنگی سیاه و براق غیر شفاف و بسیار سخت و سنگین وزن است و بهترین نوع آن اصفهانی است و غیر اصفهانی آن براق و درخشنده نیست.

خواص و فواید

در کتب جواهر شناسی قدیم در خواص این سنگ چنین نوشته اند طبیعت اثمد گرم و خشک است، اگر این سنگ خوب سائیده شود به گونه ای که بسیار نرم شود و از آن سرمه سازند و به چشم بکشند، چشم را سیاه گرداند و سبب روشنی چشم شود و برای تقویت چشم بسیار نافع است؛ بینایی و اعصاب آن را قوی کرده و نور چشم را زیاد می کند و برای چشم افراد مسن که به سبب کهنسالی ضعف بینایی پیدا کرده اند سرمه آن بسیار نافع است. همچنین اگر اثمد ساییده را با روغن دنبه بکوبند و بر جای سوختگی گذارند بسیار مفید می باشد.

 

بريل (Beryl)  وزن مخصوص : ۲/۶ - ۲/۹ شکست نور: ۱/۵۶ - ۱/۵۹ سختی ۷/۵- ۸

بریل کانی گران بهایی است که دارای رنگهای متعدد می باشد. به دلیل اهمیت هر یک از رنگهای بریل و خواص فوق العاده هر یک، نام به خصوصی به آن ها داده شده است. بریل های زرد رنگ را «هلیودور»، صورتی رنگ آن را مورگانیت و نوع خالص و بی رنگ بریل را گوشنیت» نامیده اند که گاه به جای بدل الماس به کار می رود. در حقیقت سنگ مشهور زمرد نوع سبز رنگ بریل و سنگ آکوامارین نیز نوع آبی رنگ آن می باشد. عمده منابع استخراج بریلها کشورهای آمریکا ایتالیا، برزیل روسیه تاجیکستان، افغانستان و پاکستان می باشند.

خواص و فواید بريل صورتی با مورگانیت

انواع رنگ های صورتی گلی و هلویی کانی بریل را مورگانیت می نامند که پدیده دو رنگی نشان می دهد، یکی ته رنگ و یکی بی رنگ گاهی سنگهای زرد با نارنجی کم رنگ بریل را با حرارت دادن به صورتی پاک تبدیل می کنند. این سنگ نیز مانند دیگر انواع خانواده بریل سنگ قدرتمندی است. مورگانیت حنجره تیروئید، سیستم عصبی و مجموعه بافت های عضلانی را تقویت می کند. این سنگ زیبا نشاط آور بوده و قوای جنسی را نیز تقویت می کند.

خواص و فواید بریل زرد یا هليودور

این نوع بریل به رنگ زرد لیمویی، سبز مایل به زرد با زرد طلایی است و به آن زمرد طلایی یا بریل طلایی نیز میگویند. هلیودور از لغتی یونانی مشتق شده و به معنای هدیه خورشید است

هلیو دور باعث از بین رفتن سموم از جریان خون و تقویت قلب است. استفاده از این سنگ در زمینه های روحی و روانی مفید بوده و قدرت خاصی در هماهنگ کردن ذهن خودآگاه و ناخوآگاه و فعال شدن درک آدمی دارد.

خواص و فواید بریل سرخ

معمولا بریل های سرخ با حرارت، پرتو افکنی و روغن زدن ترمیم و از نظر زیبایی و کیفیت احیاء می شوند. بریل های سرخ را زمرد قرمز هم می نامند. بريل سرخ موجب رفع خستگی و نشاط آور است و جهت درمان تهوع و تارحتی معده توصیه می شود همچنین از آن به عنوان سنبل عشق و وفاداری نام برده می شود.

سختی ۸

توپاز (To Paze) سختی ۸ وزن مخصوص ٣/٢ - ۳/۶ شکست نور ۱/۶ - ۱/۶۳

 توپاز به رنگ های زرد طلایی، صورتی، آبی و بی رنگ شبيه الماس) وجود دارد. توپاز صورتی طبیعی کمیاب است و اکثر آن چه در بازار است نوعی زرد آن بوده که با حرارت تغیر رنگ یافته است. همچنین سنگهای آمتیست ارغوانی رنگ را با حرارت زیاد به رنگ زرد در آورده و آنها را به غلط توپاز طلایی می نامند، لذا تو یازهای زرد طبیعی را توپاز گران بها می خوانند.

توپاز آبی طبیعی نیز کمیاب است و رنگ آبی سنگهای توپاز موجود در بازار غالبا بر اثر تاباندن پرتو ایکس و دیگر اشعه ها و همچنین حرارت دادن توپازهای بی رنگ به وجود می آید. گاهی تو یازهای آبی نیز بدون چشم مسلح با آکوا مارین اشتباه می شوند که وجه تمایز آنها در تفاوت بین سختی و نیز حفره های اشک مانند ند در توپاز می باشد؛ همچنین از نشانه های توپاز آن است که پودر آن با محلول نيرات كبالت به رنگ آبی در می آید. بلور توپاز به دلیل رخ کامل، به سختی تراش داده می شود زیرا احتمال تورق آن وجود دارد و جلا دادن نگین های تراش داده شده و سوار کردن آنها مهارت زیادی لازم است. در استفاده و نگهداری از توپاز باید دقت و مواظبت کرد زیرا در برخورد با اجسام نوک تیز زود خراشیده می شود. همچنین نباید در کنار بخاری و و یا در معرض حرارت قرار داد و از شستشوی آن با مواد پاک کننده و بخصوص تماس با اسید سولفوریک پرهیز کرد.

کشورهای روسیه، آلمان، ژاپن، مکزیک برزیل، آمریکا استرالیا پاکستان و ایران از تولید کنندگان عمده آن می باشند.

خواص و فواید توپاز طلایی

توپاز طلایی با چاکرای خورشیدی ارتباط دارد و مصریان باستان نیز آن را با